Theo thống kê, hiện nay có khoảng 2,2 tỷ trẻ em dưới 18 tuổi trên toàn thế giới, chiếm 1/3 dân số thế giới. Cùng với đó, đây cũng là những đối tượng rất dễ phải hứng chịu các tác động tiêu cực trong đời sống, đặc biệt đến từ các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Ngược lại trẻ em cũng là những đối tượng có tác động to lớn đến doanh nghiệp khi các em có thể là thành viên gia đình người lao động, công nhân trẻ, người tiêu dùng hoặc xa hơn là những người nhân viên, lãnh đạo của doanh nghiệp trong tương lai. Trên thế giới, tôn trọng và áp dụng các nguyên tắc về quyền trẻ em trong kinh doanh đã là xu thế tất yếu, một trong những cơ sở để doanh nghiệp có thể phát triển trong môi trường đầy tính cạnh tranh và hội nhập như hiện nay.
Việt Nam sau giai đoạn mở cửa hơn 30 năm đã có những bước phát triển vượt bậc về quy mô nền kinh tế lẫn chất lượng đời sống của người dân. Trong quá khứ, các doanh nghiệp Việt Nam được tạo điều kiện để phát triển, mở rộng sản xuất một các triệt để với tôn chỉ đặt lợi nhuận lên hàng đầu. Điều này vô tình tạo thành “thói quen” khó bỏ khi các doanh nghiệp sẽ bỏ qua các yếu tố môi trường và xã hội để tối ưu hóa lợi nhuận. Điều này sẽ khó có thể thay đổi nếu như nền kinh tế thế giới cũng thay đổi một cách chóng mặt khi các hoạt động sản xuất, kinh doanh bắt đầu được chú ý đến do những tác động tiêu cực của nó gây ra khi bỏ qua các yếu tố xã hội và môi trường.
Những vấn đề liên quan đến trẻ em thông qua hoạt động sản xuất kinh doanh thực tế đang diễn ra hàng ngày. Ví dụ đơn cử như tại một số cụm công nghiệp, khi những công nhân đang có con nhỏ làm việc trong các nhà máy sản xuất, nhưng lại không có cơ sở trông giữ trẻ hoặc hệ thống trường học trong khuôn viên để họ có thể gửi và đón con thuận tiện ngay trong ngày làm việc. Điều này dẫn đến việc họ phải gửi con về quê hoặc gửi con tại các cơ sở tư nhân không đảm bảo yêu cầu về điều kiện cơ sở vật chất. Ví dụ thứ 2 đã là vấn đề tồn tại và nhức nhối trong nhiều năm qua khi có nhiều doanh nghiệp tăng cường, mở rộng sản xuất một cách tràn lan và bỏ mặc yếu tố môi trường khi xả thải thẳng ra nguồn nước dân sinh, hoặc phát thải không qua xử lý ngay cạnh khu dân cư. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến điều kiện sống cơ bản của người dân sống tại các khu vực xung quanh và tất nhiên trẻ em sẽ phải đối mặt mới với các mầm bệnh nguy hiểm mà không hề hay biết. Ví dụ thứ 3 khi tồn tại các doanh nghiệp muốn tối ưu hóa lợi nhuận một cách cực đoan nên đã sử dụng lao động trẻ em chưa đến tuổi vị thành niên, đặc biệt các em còn phải làm những công việc nặng nhọc và nguy hiểm, cùng nhiều mối nguy hại khác như bị quịt lương, bạo hành, lạm dụng thể chất và tinh thần….. Những ví dụ nêu trên được liệt kê do nó các tác động tiêu cực mọi mặt đối với trẻ em từ điều kiện sống đến yếu tố thể chất và tinh thần.
Với những vấn đề tồn tại nhiều năm nay như vậy, việc nâng cao nhận thức, yêu cầu các doanh nghiệp cần tôn trọng, áp dụng quyền trẻ em vào các nguyên tắc kinh doanh là xu thế bắt buộc, trước là để bảo vệ tương lai cho trẻ em và sau là trao chìa khóa hướng tới phát triển bền vững cho chính các doanh nghiệp. Trên thực tế, đã có những doanh nghiệp đi tiên phong trong việc tôn trọng và áp dụng các nguyên tắc về quyền trẻ em trong kinh doanh và đạt được những thành tựu đáng kể. Tại TP.HCM, Công ty may mặc Phương Nam bên cạnh việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho các lao động trẻ (15-18 tuổi) mà còn tăng cường các phúc lợi liên quan khác như phát triển kỹ năng nghề, kỹ năng sống, sắp xếp công việc phù hợp với độ tuổi hay tổ chức các buổi định hướng nghề nghiệp trong tương lai cho các lao động trẻ. Tại KCN Mỹ Phước, Bình Dương đã đưa vào sử dụng 1.300m2 cơ sở vật chất khang trang với 1 lớp nhà trẻ và 2 lớp mẫu giáo, văn phòng, nhà bếp, phòng y tế, nhà xe cho CBCNV...
Về mặt chính sách, Đảng và Nhà nước ta luôn nỗ lực tạo điều kiện, khuyến khích doanh nghiệp hướng tới kinh doanh có trách nhiệm. Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động Quốc gia hoàn thiện chính sách và pháp luật nhằm thúc đẩy Thực hành kinh doanh có trách nhiệm tại việt nam giai đoạn 2023 – 2027 trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng và thúc đẩy việc thực hiện các kế hoạch hành động nâng cao vai trò của kinh doanh có trách nhiệm, tôn trọng quyền trẻ em trong các hoạt động kinh doanh(4). Với vai trò đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp, trong suốt những năm qua, VCCI và đối tác UNICEF đã phối hợp triển khai dự án Thúc đẩy Quyền trẻ em và các nguyên tắc kinh doanh (CRBP) trong doanh nghiệp tại Việt Nam với mục tiêu hỗ trợ kỹ thuật, nâng cao nhận thức cho cộng đồng doanh nghiệp về quyền trẻ em thông qua hàng loạt các hoạt động hội thảo, tọa đàm; đào tạo, tập huấn chuyên sâu; phát hành các nghiên cứu, sổ tay về quyền trẻ em trong kinh doanh(5). Thông qua đó, các doanh nghiệp có thể tiếp cận các kiến thức hữu ích, tham khảo và áp dụng vào chiến lược kinh doanh của mình. Các hoạt động do VCCI và UNICEF tổ chức đã đạt hiệu quả rất cao, đóng góp được nhiều ý kiến chuyên môn trong việc hoàn thiện chính sách, xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh về Quyền trẻ em; có tác động tích cực và lan tỏa đến hàng nghìn doanh nghiệp thuộc nhiều lĩnh vực, ngành nghề.
Như đã đề cập, việc thay đổi nhận thức, quan điểm của doanh nghiệp về quyền trẻ em không phải là vấn đề một sớm một chiều mà cần có thời gian dài để thay đổi. Đây là vấn đề tái định hình mô hình kinh doanh, gắn liền ích kinh tế với trách nhiệm xã hội. Để đạt được những mục tiêu nêu trên, Đảng và Nhà nước cần có nhiều chính sách kịp thời và hữu hiệu hơn nữa để nâng cao vai trò, tầm quan trọng của quyền trẻ em trong kinh doanh, bên cạnh đó, cộng đồng doanh nghiệp cũng cần tự nâng cao nhận thức, thay đổi tư duy “lối mòn”, hướng đến thực hiện các hoạt động kinh doanh sản xuất đi cùng trách nhiệm với xã hội và cộng đồng. Chỉ có như vậy thế hệ trẻ Việt Nam mới có tương lai rộng mở trong một nền kinh tế đất nước phát triển một cách bền vững.